W średniowieczu rycerski zakon Joannitów posiadał szereg dóbr na terenie ziemi obornicko-rogozińskiej. Już w 1170 roku własnością krzyżowców stała się wieś Objezierze. Zakonnicy posiadali też między innymi kościół w Rogoźnie z podległymi dobrami, Wargowo, Maniewo, czy Radzim.
 |
| W XIII wieku kościół św. Wita w Rogoźnie był własnością Joannitów |
Dnia 6 maja 1170 roku Mieszko III Stary, książę poznański, syn Bolesława Krzywoustego i protoplasta wielkopolskiej linii dynastii piastowskiej, wraz z biskupem poznańskim Radwanem, ufundował w sąsiedztwie poznańskiej Środki kościół św. Michała i szpital dla całego zespołu miejskiego, uposażając go w szereg swoich wsi, w tym Objezierze. Kościół z czasem przemianowany został na kościół św. Jana Jerozolimskiego za Murami i pod tym wezwaniem istnieje on do dziś, będąc najstarszą obok katedry zachowaną świątynią Poznania.
 |
| Romański kościół św. Jana Jerozolimskiego w Poznaniu |
 |
| Widoczne romańskie partie kościoła Joannitów w Objezierzu |
 |
| Książę wielkopolski Mieszko III Stary według Jana Matejki |
Pieczę nad fundacją powierzono rycerskiemu zakonowi Joannitów. Zanotowane przez kronikarza Jana Długosza nadanie jest jednocześnie najstarszą historyczną wzmianką dotyczącą miejscowości w powiecie obornickim i tym samym czyni Objezierze miejscowością o najdłuższej pisanej historii na naszym terenie.
Badania nad dziejami ziemi obornicko-rogozińskiej w średniowieczu już od wielu lat prowadzi jeden z naszych największych autorytetów w dziedzinie historii naszego terenu, pochodzący z Rogoźna doktor Mieczysław Brust. Dzięki rozdziałowi jego autorstwa zawartemu w wydawnictwie „Archeologia powiatu obornickiego” (Poznań, 2005) możemy dokładniej prześledzić stan posiadania zakonu Joannitów w dzisiejszym powiecie obornickim.
 |
| Największy mediewista powiatu obornickiego - dr Mieczysław Brust |
Będące pierwotnie jedynie w pieczy zakonników poznańskie nadanie z Objezierzem, w roku 1187 stało się ich własnością. Komandoria (jednostka administracyjno-terytorialno-wojskowa zakonów rycerskich) w Poznaniu miała swoje przywileje terytorialne potwierdzane i rozszerzane w kolejnych latach. Między innymi w 1218 roku jako własność poznańskich Joannitów pojawia się kolejna z wsi naszego terenu - Wargowo.
Ciekawa jest dotycząca Rogoźna wzmianka z roku 1256. Książę Bolesław Pobożny (syn Władysława Odonica i prawnuk Mieszka III Starego) zatwierdził wówczas zamianę dokonaną przez swojego brata Przemysła I z poznańskimi Joannitami. Na jej mocy zakon oddał kościół św. Wita w Rogoźnie wraz z przypisanymi mu wsiami (prawdopodobnie Laskowem i Żołędzinem) księciu, zyskując za to kościół w Obrzycku i wieś Siedlec koło Kostrzyna. Nie wiemy jednak kiedy Joannici weszli w posiadanie kościoła św. Wita wraz z dobrami. W dokumencie Bolesława Pobożnego kaliskiego, wydanym w Gnieźnie w roku 1256 czytamy: "Niech więc będzie wiadome wszystkim obecnym i przyszłym, że my Bolesław, Książę Polski z łaski Bożej, potwierdzamy i chcemy, aby była ratyfikowana i nienaruszalna na zawsze wymiana, którą znakomity książę, pan Przemysł, nasz brat, książę tejże Polski, zawarł za naszą zgodą z braćmi Szpitala św. Jana w Poznaniu, mianowicie (...) nad kościołem w Rogoźnie ze wsiami i dziesięcinami, których nazwy zawarte są w przywileju danym przez naszego brata pana Przemysła tymże braciom w sprawie wspomnianej wymiany". Bolesław zwolnił też mieszkańców wymienionych wsi z obciążeń feudalnych takich jak przewód, powóz, stróża i podworowe.
Średniowieczny wielkopolski książę piastowski Bolesław Pobożny napisał też w dokumencie: "Udzielamy temu samemu [poznańskiemu] szpitalowi [Joannitów], że kiedykolwiek bracia tegoż szpitala przejeżdżają przez nasz kraj, kupując i sprzedając rzeczy, które należą do niezbędnej opieki domowej, również przez drogi płatne, będą wolni i zwolnieni od wszelkich obciążeń, jakichkolwiek opłat". Jako świadkowie książęcego dokumentu dotyczącego Rogoźna wymieniany są możni Jarostius syn Falona, Jan syn Ryszarda i Mutina, prepozyt kościoła św. Jana w Chrostli (?).
 |
| Obecny kościół św. Wita w Rogoźnie (I poł. XVI wieku) |
Odnośnie księcia Bolesława Pobożnego kaliskiego warto w tym miejscu wspomnieć, iż był on nie tylko stryjem króla Przemysła II, ale również teściem króla Władysława I Łokietka. A słynny miecz koronacyjny królów polskich Szczerbiec przechowywany na Wawelu to najpewniej po prostu dar Bolesława dla zięcia, który to wykorzystał go w ramach swojej koronacji królewskiej w 1320 roku w Gnieźnie. Badacze zauważają, iż inskrypcje na rękojeści miecza mają charakter nawiązujący do kabały (przez co miecz miałby być rodzajem amuletu), a miecz mógł być darem dla Bolesława Pobożnego od Żydów z Kalisza, których książę obdarzył w 1264 roku słynnym "Statutem kaliskim".
W 1360 Joannici posiedli na naszym terenie wsie Maniewo i Radzim, a w 1388 jako zakonna własność wymieniane są też wsie Chrustowo i Żukowo.
Gdy Joannici dotarli w nasze strony, mieli już za sobą cały wiek historii. Ich początki sięgają bowiem nieformalnego bractwa założonego około 1070 roku, czyli jeszcze przed pierwszą krucjatą, przy szpitalu św. Jana Chrzciciela w Jerozolimie. Jego twórcami byli kupcy z włoskiego miasteczka Amalfi, a za pierwszego wielkiego mistrza uznawany jest Gérard de Martigues - uznawany obecnie przez kościół katolicki za błogosławionego.
 |
| Dzisiejsze Amalfi... :) |
.jpg) |
| Gérard de Martigues |
Podczas I krucjaty (1096-99), w trakcie której rycerze Zachodu zdobyli Jerozolimę i utworzyli Królestwo Jerozolimskie, szpital Joannitów okazał się instytucją niezwykle przydatną, więc towarzyszące mu bractwo wkrótce przekształcono w pierwszy w historii zakon rycerski. Został on oficjalnie zatwierdzony przez papieża Paschalisa II dnia 15 lutego 1113 roku.
 |
| Papież Paschalis II |
Królowie Jerozolimy nałożyli na zakonników obowiązek strzeżenia bezpieczeństwa wewnętrznego w swoim władztwie. Joannici rozpoczęli w tym czasie budowę sieci zamków na terenie Palestyny, a wśród nich potężnej warowni Margat, która po upadku Jerozolimy stała się siedzibą władz zakonu. W 1142 roku hrabia Trypolisu Rajmund II oddał rycerzom, nazywanym szpitalnikami, zamek Krak des Chevaliers. Dziś zamek ten jest jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych Bliskiego Wschodu (podczas trwającej do niedawna w Syrii wojny domowej warownia uległa uszkodzeniu, a w roku 2013 wpisana została na listę Dziedzictwa Zagrożonego UNESCO).
 |
| Słynny zamek Joannitów Krak des Chevaliers w Syrii |
 |
| Warownia Joannitów Margat w dzisiejszej Syrii |
Zakon uzyskał przywileje i dobra w całej chrześcijańskiej Europie, także w Polsce, a majątkami swoimi kierował tworząc komandorie. Jedną z takich komandorii była właśnie ta w Poznaniu.
W 1291 roku, po upadku Królestwa Jerozolimskiego, Joannici przenieśli się na Cypr, a po kasacie legendarnych Templariuszy (rok 1312), otrzymali od papieża Klemensa V większość ich ziem i dóbr. Ten nagły wzrost potęgi umożliwił rycerzom pod wodzą wielkiego mistrza Fulko de Villareta (Foulques de Villaret) przeprowadzenie najazdu na bizantyjską wyspę Rodos.
Joannici utworzyli na wyspie sprawnie działające państwo, a siebie zaczęli określać Kawalerami Rodyjskimi. Stali się potęgą morską kontrolującą handel we wschodniej części Morza Śródziemnego (towary orientalne, zwłaszcza przyprawy korzenne, tkaniny, bawełna, jedwab i barwniki).
Jednak wyrósł im nowy potężny wróg - Imperium Osmańskie. Turcy podejmowali ciągłe ataki na Rodos, a czwarte oblężenie, trwające przez sześć miesięcy 1522 roku, przyniosło zamierzony skutek. Wyspa padła, jednak sułtan Sulejman Wspaniały, w uznaniu męstwa rycerzy pozwolił im odpłynąć z bronią i sprzętem. Tym sposobem rozpoczęła się siedmioletnia tułaczka, którą w 1530 przerwał cesarz rzymski Karol V Habsburg, pozwalając rycerzom osiedlić się na niewielkiej wyspie Malcie, położonej około 100 km od południowych wybrzeży Sycylii.
 |
| Cesarz Karol V Habsburg |
Na swych nowych włościach Joannici zorganizowali następny zacnie działający organizm państwowy oraz po raz kolejny zmienili nazwę - na Kawalerów Maltańskich. Posługują się nią do dnia dzisiejszego.
 |
| Joannicki fort św. Anioła na Malcie |
 |
| Maltańskie fortyfikacje Joannitów |
 |
| Wnętrze pałacu Wielkich Mistrzów Joannitów w La Valetta na Malcie |
Kres istnienia państwu Joannitów położył cesarz Napoleon Bonaparte, który zajął Maltę w 1798 roku podczas wyprawy do Egiptu. Po tej dacie zakon nie utworzył już państwa w sensie terytorialnym, jednak formy jego państwowości istnieją do dziś. Obecna siedziba zakonu mieści się w Rzymie przy Via Condotti 68.
 |
| Obecna siedziba Joannitów w Rzymie |
 |
Obecna siedziba Joannitów w Rzymie
|
Zakon Joannitów uznawany jest przez szereg państw za suwerenny podmiot prawa międzynarodowego i utrzymuje stosunki dyplomatyczne na poziomie ambasad z ponad stoma krajami. Jego nieruchomości, z których dwie znajdują się w Rzymie, a jedna w Birgu na Malcie, mają status eksterytorialnych. Bierze udział w życiu dyplomatycznym, konferencjach międzynarodowych i działa jako obserwator w różnych organizacjach (m. in. ONZ, UNESCO, UNICEF, Unia Łacińska). Wydaje własne znaczki pocztowe, ma tablice rejestracyjne dla samochodów służbowych oraz ma własną walutę (scudo). Od roku 2023 Wielkim Mistrzem Zakonu Maltańskiego jest kanadyjczyk John T. Dunlap. Z kolei tradycyjnym delegatem specjalnym papieża przy Zakonie Maltańskim jest od 2013 roku włoski kardynał Silvano Maria Tomasi powołany na to stanowisko przez papieża Franciszka.
Poza katolickim Zakonem Maltańskim obecnie istnieją też między innymi luterański Baliwat Brandenburski Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego, protestanckie Przymierze Zakonów św. Jana Jerozolimskiego, Ortodoksyjny (prawosławny) Zakon Szpitalników św. Jana z Jerozolimy i Cypru, a nawet wolnomularskie Zjednoczone, Religijne, Zbrojne i Masońskie Zakony Świątyni i św. Jana z Jerozolimy, Palestyny, Rodos i Malty.
Błażej Cisowski
.jpg)
