W średniowieczu rycerski zakon Joannitów posiadał szereg dóbr na terenie ziemi obornicko-rogozińskiej. Już w 1170 roku własnością krzyżowców stała się wieś Objezierze. Zakonnicy posiadali też między innymi kościół w Rogoźnie z podległymi dobrami, Wargowo, Maniewo, czy Radzim.
 |
| W XIII wieku kościół św. Wita w Rogoźnie był własnością Joannitów |
Dnia 6 maja 1170 roku Mieszko III Stary, książę poznański, syn Bolesława Krzywoustego i protoplasta wielkopolskiej linii dynastii piastowskiej, wraz z biskupem poznańskim Radwanem, ufundował w sąsiedztwie poznańskiej Środki kościół św. Michała i szpital dla całego zespołu miejskiego, uposażając go w szereg swoich wsi, w tym Objezierze. Kościół z czasem przemianowany został na kościół św. Jana Jerozolimskiego za Murami i pod tym wezwaniem istnieje on do dziś, będąc najstarszą obok katedry zachowaną świątynią Poznania.
 |
| Romański kościół św. Jana Jerozolimskiego w Poznaniu |
 |
| Widoczne romańskie partie kościoła Joannitów w Objezierzu |
 |
| Książę wielkopolski Mieszko III Stary według Jana Matejki |
Pieczę nad fundacją powierzono rycerskiemu zakonowi Joannitów. Zanotowane przez kronikarza Jana Długosza nadanie jest jednocześnie najstarszą historyczną wzmianką dotyczącą miejscowości w powiecie obornickim i tym samym czyni Objezierze miejscowością o najdłuższej pisanej historii na naszym terenie.
Badania nad dziejami ziemi obornicko-rogozińskiej w średniowieczu już od wielu lat prowadzi jeden z naszych największych autorytetów w dziedzinie historii naszego terenu, pochodzący z Rogoźna doktor Mieczysław Brust. Dzięki rozdziałowi jego autorstwa zawartemu w wydawnictwie „Archeologia powiatu obornickiego” (Poznań, 2005) możemy dokładniej prześledzić stan posiadania zakonu Joannitów w dzisiejszym powiecie obornickim.
 |
| Największy mediewista powiatu obornickiego - dr Mieczysław Brust |
Będące pierwotnie jedynie w pieczy zakonników poznańskie nadanie z Objezierzem, w roku 1187 stało się ich własnością. Komandoria (jednostka administracyjno-terytorialno-wojskowa zakonów rycerskich) w Poznaniu miała swoje przywileje terytorialne potwierdzane i rozszerzane w kolejnych latach. Między innymi w 1218 roku jako własność poznańskich Joannitów pojawia się kolejna z wsi naszego terenu - Wargowo.
Ciekawa jest dotycząca Rogoźna wzmianka z roku 1256. Książę Bolesław Pobożny (syn Władysława Odonica i prawnuk Mieszka III Starego) zatwierdził wówczas zamianę dokonaną przez swojego brata Przemysła I z poznańskimi Joannitami. Na jej mocy zakon oddał kościół św. Wita w Rogoźnie wraz z przypisanymi mu wsiami (prawdopodobnie Laskowem i Żołędzinem) księciu, zyskując za to kościół w Obrzycku i wieś Siedlec koło Kostrzyna. Nie wiemy jednak kiedy Joannici weszli w posiadanie kościoła św. Wita wraz z dobrami. W dokumencie Bolesława Pobożnego kaliskiego, wydanym w Gnieźnie w roku 1256 czytamy: "Niech więc będzie wiadome wszystkim obecnym i przyszłym, że my Bolesław, Książę Polski z łaski Bożej, potwierdzamy i chcemy, aby była ratyfikowana i nienaruszalna na zawsze wymiana, którą znakomity książę, pan Przemysł, nasz brat, książę tejże Polski, zawarł za naszą zgodą z braćmi Szpitala św. Jana w Poznaniu, mianowicie (...) nad kościołem w Rogoźnie ze wsiami i dziesięcinami, których nazwy zawarte są w przywileju danym przez naszego brata pana Przemysła tymże braciom w sprawie wspomnianej wymiany". Bolesław zwolnił też mieszkańców wymienionych wsi z obciążeń feudalnych takich jak przewód, powóz, stróża i podworowe.
Średniowieczny wielkopolski książę piastowski Bolesław Pobożny napisał też w dokumencie: "Udzielamy temu samemu [poznańskiemu] szpitalowi [Joannitów], że kiedykolwiek bracia tegoż szpitala przejeżdżają przez nasz kraj, kupując i sprzedając rzeczy, które należą do niezbędnej opieki domowej, również przez drogi płatne, będą wolni i zwolnieni od wszelkich obciążeń, jakichkolwiek opłat". Jako świadkowie książęcego dokumentu dotyczącego Rogoźna wymieniany są możni Jarostius syn Falona, Jan syn Ryszarda i Mutina, prepozyt kościoła św. Jana w Chrostli (?).
 |
| Obecny kościół św. Wita w Rogoźnie (I poł. XVI wieku) |
Odnośnie księcia Bolesława Pobożnego kaliskiego warto w tym miejscu wspomnieć, iż był on nie tylko stryjem króla Przemysła II, ale również teściem króla Władysława I Łokietka. A słynny miecz koronacyjny królów polskich Szczerbiec przechowywany na Wawelu to najpewniej po prostu dar Bolesława dla zięcia, który to wykorzystał go w ramach swojej koronacji królewskiej w 1320 roku w Gnieźnie. Badacze zauważają, iż inskrypcje na rękojeści miecza mają charakter nawiązujący do kabały (przez co miecz miałby być rodzajem amuletu), a miecz mógł być darem dla Bolesława Pobożnego od Żydów z Kalisza, których książę obdarzył w 1264 roku słynnym "Statutem kaliskim".
W 1360 Joannici posiedli na naszym terenie wsie Maniewo i Radzim, a w 1388 jako zakonna własność wymieniane są też wsie Chrustowo i Żukowo.
Gdy Joannici dotarli w nasze strony, mieli już za sobą cały wiek historii. Ich początki sięgają bowiem nieformalnego bractwa założonego około 1070 roku, czyli jeszcze przed pierwszą krucjatą, przy szpitalu św. Jana Chrzciciela w Jerozolimie. Jego twórcami byli kupcy z włoskiego miasteczka Amalfi, a za pierwszego wielkiego mistrza uznawany jest Gérard de Martigues - uznawany obecnie przez kościół katolicki za błogosławionego.
 |
| Dzisiejsze Amalfi... :) |
.jpg) |
| Gérard de Martigues |
Podczas I krucjaty (1096-99), w trakcie której rycerze Zachodu zdobyli Jerozolimę i utworzyli Królestwo Jerozolimskie, szpital Joannitów okazał się instytucją niezwykle przydatną, więc towarzyszące mu bractwo wkrótce przekształcono w pierwszy w historii zakon rycerski. Został on oficjalnie zatwierdzony przez papieża Paschalisa II dnia 15 lutego 1113 roku.
 |
| Papież Paschalis II |
Królowie Jerozolimy nałożyli na zakonników obowiązek strzeżenia bezpieczeństwa wewnętrznego w swoim władztwie. Joannici rozpoczęli w tym czasie budowę sieci zamków na terenie Palestyny, a wśród nich potężnej warowni Margat, która po upadku Jerozolimy stała się siedzibą władz zakonu. W 1142 roku hrabia Trypolisu Rajmund II oddał rycerzom, nazywanym szpitalnikami, zamek Krak des Chevaliers. Dziś zamek ten jest jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych Bliskiego Wschodu (podczas trwającej do niedawna w Syrii wojny domowej warownia uległa uszkodzeniu, a w roku 2013 wpisana została na listę Dziedzictwa Zagrożonego UNESCO).
 |
| Słynny zamek Joannitów Krak des Chevaliers w Syrii |
 |
| Warownia Joannitów Margat w dzisiejszej Syrii |
Zakon uzyskał przywileje i dobra w całej chrześcijańskiej Europie, także w Polsce, a majątkami swoimi kierował tworząc komandorie. Jedną z takich komandorii była właśnie ta w Poznaniu.
W 1291 roku, po upadku Królestwa Jerozolimskiego, Joannici przenieśli się na Cypr, a po kasacie legendarnych Templariuszy (rok 1312), otrzymali od papieża Klemensa V większość ich ziem i dóbr. Ten nagły wzrost potęgi umożliwił rycerzom pod wodzą wielkiego mistrza Fulko de Villareta (Foulques de Villaret) przeprowadzenie najazdu na bizantyjską wyspę Rodos.
Joannici utworzyli na wyspie sprawnie działające państwo, a siebie zaczęli określać Kawalerami Rodyjskimi. Stali się potęgą morską kontrolującą handel we wschodniej części Morza Śródziemnego (towary orientalne, zwłaszcza przyprawy korzenne, tkaniny, bawełna, jedwab i barwniki).
Jednak wyrósł im nowy potężny wróg - Imperium Osmańskie. Turcy podejmowali ciągłe ataki na Rodos, a czwarte oblężenie, trwające przez sześć miesięcy 1522 roku, przyniosło zamierzony skutek. Wyspa padła, jednak sułtan Sulejman Wspaniały, w uznaniu męstwa rycerzy pozwolił im odpłynąć z bronią i sprzętem. Tym sposobem rozpoczęła się siedmioletnia tułaczka, którą w 1530 przerwał cesarz rzymski Karol V Habsburg, pozwalając rycerzom osiedlić się na niewielkiej wyspie Malcie, położonej około 100 km od południowych wybrzeży Sycylii.
 |
| Cesarz Karol V Habsburg |
Na swych nowych włościach Joannici zorganizowali następny zacnie działający organizm państwowy oraz po raz kolejny zmienili nazwę - na Kawalerów Maltańskich. Posługują się nią do dnia dzisiejszego.
 |
| Joannicki fort św. Anioła na Malcie |
 |
| Maltańskie fortyfikacje Joannitów |
Wnętrze pałacu Wielkich Mistrzów Joannitów w La Valetta na Malcie
Kres istnienia państwu Joannitów położył cesarz Napoleon Bonaparte, który zajął Maltę w 1798 roku podczas wyprawy do Egiptu. Po tej dacie zakon nie utworzył już państwa w sensie terytorialnym, jednak formy jego państwowości istnieją do dziś. Obecna siedziba zakonu mieści się w Rzymie przy Via Condotti 68.
 |
| Obecna siedziba Joannitów w Rzymie |
 |
| Obecna siedziba Joannitów w Rzymie |
Poza katolickim Zakonem Maltańskim obecnie istnieją też między innymi luterański Baliwat Brandenburski Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego, protestanckie Przymierze Zakonów św. Jana Jerozolimskiego, Ortodoksyjny (prawosławny) Zakon Szpitalników św. Jana z Jerozolimy i Cypru, a nawet wolnomularskie Zjednoczone, Religijne, Zbrojne i Masońskie Zakony Świątyni i św. Jana z Jerozolimy, Palestyny, Rodos i Malty.
Błażej Cisowski
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz